Dịch sách là gì?

Như chúng ta vẫn biết, dịch thuật chính là việc truyền tải thông điệp từ một ngôn ngữ nguồn này sang một ngôn ngữ đích khác nhằm thực hiện những mục đích nhất định. Là một mảng nhỏ trong dịch thuật, dịch thuật sách là dịch vụ dịch thuật những ấn phẩm được xuất bản chính thức. Những loại sách hay ấn phẩm này có thể bao gồm nhiều thể loại như tiểu thuyết, báo, tạp chí hay những tập sách chuyên ngành và sách giáo khoa,...

Tuy nhiên, khi nhắc đến dịch thuật sách thì hầu hết mọi người sẽ nghĩ đến ngay việc dịch thuật các tác phẩm văn học, thay vì dịch thuật các tài liệu kỹ thuật chuyên ngành hay khoa học.

Dịch sách có thể được coi là loại hình dịch thuật khó và nhiều thách thức nhất bởi nó đòi hỏi không chỉ mức độ thông thạo ngôn ngữ cao, các kỹ năng chuyên môn, kỹ năng dịch thuật và kỹ năng viết lách như những loại hình dịch thuật thông thường khác mà hơn thế, sách là những tác phẩm do các tác gia, nhà văn, nhà thơ sáng tạo nên.

Do đó, một điều hiển nhiên chính là ngay cả những dịch thuật viên tài năng nhất cũng chưa chắc có thể hoàn thành tốt việc dịch thuật sách bởi bản dịch và bản gốc cần phải có sự đồng bộ tuyệt đối về trình độ sử dụng ngôn từ cũng như cách diễn đạt. Khi dịch sách sang một ngôn ngữ khác, phong cách viết của dịch giả cũng cần phải có sự phù hợp, tương đồng so với tác giả trong bản gốc.

Dịch giả cũng cần sở hữu kiến thức tốt về chủ đề liên quan đến tác phẩm cần dịch thuật cũng như khả năng cảm thụ và thấu hiểu tác phẩm gốc để có thể truyền tải được thông điệp của tác giả mà vẫn giữ nguyên vẹn phong cách diễn đạt trong tác phẩm gốc. Để làm được điều này, khả năng nhận thức văn chương và dành nhiều thời gian tìm tòi, nghiên cứu tác phẩm để có những hiểu biết sâu sắc và phù hợp trước khi bắt đầu tiến hành dịch là điều không thể bỏ qua.

Dịch sách bao gồm những tài liệu nào?

Thông thường, dịch sách được sử dụng cho các dạng tài liệu văn học. Văn học có nhiều thể loại khác nhau như tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ, kịch bản, lý luận phê bình… Hằng năm, số lượng các đầu sách được xuất bản trên thế giới lên tới hàng trăm ngàn, thậm chí hàng triệu.

Sách để lưu hành và được rộng rãi bạn đọc đón nhận cần trải qua quá trình dịch thuật sách. Vậy cụ thể những loại tài liệu dịch sách là gì?

Hiện tại, dịch vụ dịch thuật sách được áp dụng cho các dạng tài liệu:

- Các tác phẩm truyện ngắn, lý luận văn học.

- Các tác phẩm truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ, văn…

- Tài liệu sách từ các nguồn trong nước và nguồn từ thư viện các nước trên thế giới.

- Tạp chí, ấn phẩm, báo văn học trong nước, văn học nước ngoài.

- Video, clip phân tích, đánh giá, bình luận các tác phẩm văn học.

- Tài liệu bản thảo các tác phẩm sách, báo, truyện, tiểu thuyết.

- Dịch sách luận văn, nghiên cứu khoa học

- Dịch thuật sách chuyên ngành

Ngôn ngữ dịch: dịch thuật sách Anh - Việt, dịch thuật sách tiếng Trung, Hàn, Nhật và nhiều ngôn ngữ khác trên thế giới.

Nguyên tắc khi dịch thuật sách

Không giống các loại giấy tờ, tài liệu khác, sách chứa đựng những kiến thức về khoa học, đời sống văn hóa đặc trưng tại nơi mà tác giả sinh sống. Đôi khi, thông qua những trang sách, tác giả gửi gắm vào đó những thông điệp, tình cảm và ấn ý sâu xa. Nếu dịch thuật sách chỉ được thực hiện qua loa, hời hợt thì liệu những ý nghĩa cao đẹp được ẩn giấu trong các tác phẩm có được truyền tải đến người đọc. Và lúc này, người dịch sách được xem như chưa hoàn thành công việc của mình.

Vậy những tiêu chuẩn của dịch thuật viên sách báo, ấn phẩm là gì?

Am hiểu văn hóa

Một cuốn sách không chỉ mang đến tri thức. Qua đó, độc giả hiểu thêm văn hóa vùng miền, địa danh, quê hương của tác giá - nơi xuất bản cuốn sách đó. Đặc biệt là các cuốn sách lịch sử, những tài liệu tái hiện lại sự kiện văn hóa - xã hội có thật trong quá khứ. Mỗi sự kiện đều có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành nên lối sống thời nay.

Vì lý do đó, dù là thể loại sách nào, người dịch sách cũng phải am hiểu về văn hóa nơi xuất bản cuốn sách đó.

Khả năng đọc hiểu

Nếu như những kiến thức về quê hương của cuốn sách được xem là tiền đề của người dịch. Thì khả năng đọc hiểu của họ chính là cơ sở giúp đánh giá kỹ năng dịch sách. Dịch sách bao gồm nhiều tài liệu thuộc nhiều thể loại khác nhau. Đó có thể là một văn bản khoa học hoặc là một câu chuyện giả tưởng. Đôi khi, trong tác phẩm xuất hiện những phép ẩn dụ, nói giảm nói tránh. Hay thậm chí nhiều thể loại còn sử dụng các "tiếng lóng" trong tác phẩm.

Mặt khác, dịch thuật viên sách là người đầu tiên tiếp xúc với bản thảo. Là người nắm trong tay bản gốc của sách trước khi nó đên tay bạn đọc nước mình. Lúc này, khả năng đọc hiểu của họ quyết định 70% giá trị thành công của một cuốn sách.

Trình độ dịch

Cùng với khả năng đọc hiểu là trình độ dịch. Muốn truyền tải một câu chuyện đúng với nội dung mà tác giả muốn gửi gắm vào đó, đòi hỏi bản dịch phải xác thực và đảm bảo truyền tải hết thông điệp sao cho người đọc hiểu đúng bản chất.

Sẽ thật là buồn khi một câu truyện cười từ tiếng nước ngoài được dịch ra tiếng việt nhưng không thấy ai buồn cười và không hiểu cười vì cái gì, chỗ nào… Đó là trình độ dịch, kỹ năng và kiến thức lý thuyết về dịch không vững. Ngôn ngữ nguồn và mục tiêu chưa được hiểu sâu xét về văn hóa, phong tục, lối sống … cho nên vẫn thấy xa lạ với bản thân câu chuyện hay bài viết đó nên không thấy buồn cười.

Khả năng diễn đạt

Dịch sách là công việc chuyển đổi ngôn ngữ của một cuốn sách. Bản dịch được viết lại bởi dịch thuật viên. Vì vậy khả năng diễn đạt của họ là vô cùng quan trọng. Phải đảm bảo bản dịch chân thực, sát nghĩa với sách gốc. Tuyệt đối không để suy nghĩ cá nhân làm sai lệch dụng ý mà tác giả muốn truyền đạt.